Wyznacznikiem zawartości próchnicy w glebie jest zawartość cząstek mineralnych mniejszych od 0,02 mm. Dlatego im więcej zawiera ona tych drobnych cząstek, tym bogatsza będzie w próchnicę. W związku z tym ziemie piaszczyste są ubogie, a gliniaste bardziej bogate w próchnicę.
Zależnie od regionu Polski gleby ubogie w próchnicę i słabo próchniczne (< 2% próchnicy) stanowią 40-72% gruntów rolnych. Ze względu na zawartość próchnicy w ziemi możemy podzielić je na: gleby ubogie (0,1–1%), gleby słabo próchniczne (1,01–2%), średnio próchniczne (2,01–4%), próchniczne (powyżej 4%). Główną przyczyną spadku żyzności gleby jest zmniejszająca się od lat zawartość materii organicznej.
Niższa zawartość materii organicznej w glebie zwiększa podatność na zagęszczenie, osłabia zdolność gleby do gromadzenia wody, co prowadzi do większych spływów powierzchniowych oraz erozji wodnej i wietrznej. Obniżenie zawartości materii organicznej w glebie zmniejsza również pojemność sorpcyjną gleby (zdolność do zatrzymywania składników pokarmowych). Uzyskane w IUNG wyniki badań wskazują, że średnio w Polsce – w następstwie rolniczego użytkowania gruntów ornych – zmniejsza się ilość glebowej materii organicznej o około 0,53 tony na 1 ha w ciągu roku.